Ridder Splinter en het ontstaan van onze provincie
650 jaar Utrecht
Zeshonderdvijftig jaar geleden legde een opvallend document de basis voor wat we nu kennen als de Provinciale Staten van Utrecht: de Stichtse Landbrief. Een van de ondertekenaars was ridder Splinter van Loenersloot. Tijdens de rondleidingen in Kasteel Loenersloot is er vanaf mei speciale aandacht voor zijn rol in dit fascinerende stukje geschiedenis.
Macht en belasting in de middeleeuwen
In de veertiende eeuw waren hertogen, graven en bisschoppen de baas in de Lage Landen. Ze mochten belasting heffen, maar alleen met toestemming van de zogenoemde ‘standen’: geestelijken, ridders en vertegenwoordigers van steden. In ruil voor hun steun eisten die privileges. Toch waren ze die rechten bij een nieuwe machthebber vaak weer kwijt. Dat speelde zeker in het Sticht, het gebied rond Utrecht. Elke nieuwe bisschop werd gekozen en kwam meestal van buiten. Hij gaf belangrijke functies liever aan vrienden of familie dan aan lokale machthebbers.
De Landbrief van 1375
Bisschop Arnoud van Horne, die regeerde van 1371 tot 1378, maakte het bont. Hij voerde dure oorlogen en raakte financieel aan de grond. De lokale standen grepen hun kans. In 1375 lieten ze hun rechten vastleggen in de Stichtse Landbrief. Daarin stond dat de bisschop – en ook zijn opvolgers – voortaan hun toestemming nodig hadden voor besluiten over oorlogen, belastingen en benoemingen. Deze Landbrief geldt als het begin van het officiële bestuur in het Nedersticht, het gebied dat ongeveer samenvalt met de huidige provincie Utrecht.
Splinter van Loenersloot: held of schurk?
Een van de ondertekenaars namens de ridderschap was Splinter van Loenersloot. Maar lang bleef hij geen modelridder. Hij raakte in ongenade toen hij zich als roofridder ging gedragen. Rijke burgers uit onder meer Gouda, Oudewater en Utrecht moesten het ontgelden – hij beroofde of gijzelde hen voor losgeld. In 1378 was het genoeg. De bisschop liet Kasteel Loenersloot belegeren. Na drie weken viel het kasteel in zijn handen. Toch kwam Splinter later deels in genade: hij kreeg zijn leenrechten terug, onder voorwaarden.
