Fort Honswijk

De Hollandse Waterlinie was een verdedigingslinie in Midden-Nederland die bestond uit een lange reeks polders die onder water gezet kon worden. Zo werd een lastige, vertragende hindernis gecreƫerd voor een naderende vijand.

Op plekken die niet onder water gezet konden worden, bouwde men forten. De hoge, droog blijvende dijken en de rivier de Lek vormden een zwakke plek: dit vormde een doorgangs-mogelijkheid in de Linie. Om hier vijanden alsnog tegen te houden met kanonvuur, werd in 1845 Fort Honswijk aan de overkant gebouwd, tegelijk met zusterfort Everdingen aan deze kant van de Lek.

Fort Honswijk was het eerste en grootste fort in de Waterlinie met een bomvrije toren. De grote, ronde geschutstoren met dikke muren en veel schietgaten staat goed verstopt achter de bomen, uit het zicht van de vijand. De kanonnen van het fort konden vijandelijke boten op de rivier en soldaten op de dijk onder vuur nemen.

Ga op onderzoek uit!

Het terrein van Fort Honswijk is openbaar toegankelijk en er is horeca aanwezig. Een aantal van de historische gebouwen is te bezichtigen tijdens rondleidingen. Verderop, bij Fort Everdingen, kan je met de Liniepont overvaren.

Hollandse Waterlinies: locaties op de kaart

De Hollandse Waterlinies

De Hollandse Waterlinies bestaan uit 2 onderdelen: de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het voormalige verdedigingsstelsel lag in een grote cirkel rondom Amsterdam en als een lang landschapslint door Midden-Nederland: van Naarden, via Utrecht en Gorinchem tot aan de Biesbosch.

Het hele stelsel is samen samen 200 kilometer lang en telt 96 forten, 6 vestingsteden en 2 kastelen!

Met water als bondgenoot en met behulp van talloze sluizen kon een lange en brede waterhindernis worden gemaakt. Het land kwam dan tot kniehoogte onder water te staan: onbegaanbaar voor soldaten, paarden of voertuigen. Tegelijkertijd was het er veel te ondiep om met boten te varen. Slim bedacht, toch?

Sinds 2021 zijn de Hollandse Waterlinies UNESCO Wereldwerfgoed.

Utrechts Landschap onder water

Op de kaart hierboven zie je dat veel andere gebieden van Utrechts Landschap in inundatiegebied liggen. Als de Hollandse Waterlinies nu nog gebruikt zouden worden, zou je hier dus natte voeten krijgen.

Op enkele plekken kun je hier nog sporen van terugzien. In Kasteelpark Loenersloot vind je bijvoorbeeld nog vier bunkers terug. En ga je op pad bij de Hooge Kampse Plas en Polder Voordorp? Dan kun je niet om het karakteristieke Fort Voordorp heen.

Kasteel Everstein was een tolburcht van Jan van Arkel uit Gorinchem, heer van de Vijfheerenlanden. Deze machtige Jan eiste tol van schepen die hier over de Lek het kasteel passeerden. De uiterwaard draagt daarom al eeuwenlang de naam De Goudhaeck, ofwel de gouden hoek. Er werd hier flink wat tolgeld binnengehaald!

De Arkelse Oorlog

Jan van Arkel kreeg een hoogoplopend conflict met zijn landheren: de graaf van Holland en de bisschop van Utrecht. Rond 1405 liep dit flink uit de hand.

Om de opstandige Jan een lesje te leren, belegerden de graaf en de bisschop zijn kasteel Everstein. Aan de overkant van de rivier, bij het gehucht Honswijk, werd een aarden belegeringsfort genaamd Vreedborch gebouwd. Aan de rand van het dorp Everdingen kwam ook een aanvalsfort: Palenborch. Over de Lek werd tussen Honswijk en Everdingen een tijdelijke militaire brug gelegd.

Pas na een belegering van 6 maanden, met uithongering, hevige beschietingen en aanvallen, gaf Jan van Arkel zich over. Kasteel Everstein werd met de grond gelijkgemaakt. Het kasteel werd nooit herbouwd en de laatste restanten zijn in de loop der eeuwen door de rivier weggespoeld.

Waterlinies logo's