Utrecht 650 jaar

Hoe ridder Splinter van Loenersloot meewerkte aan het ontstaan van de provincie

Zeshonderdvijftig jaar geleden was Ridder Splinter van Loenersloot een van de ondertekenaars van de Stichtse Landbrief. Dit document legde de basis voor het ontstaan van de Provinciale Staten van Utrecht. Vanaf mei is er tijdens de rondleidingen in Kasteel Loenersloot aandacht voor deze belangrijke gebeurtenis.

In de middeleeuwen waren hertogen, graven en bisschoppen de lokale machthebbers in de Lage Landen. Bij het heffen van belastingen in hun gewest voor buitengewone uitgaven zoals oorlogen waren ze afhankelijk van de standen: geestelijkheid, ridderschap en steden. Bij iedere zogeheten ‘bede’ wisten deze standen in ruil voor hun steun bepaalde rechten af te dwingen. Of ze deze privileges na een machtswisseling zouden behouden was echter maar de vraag. Dat gold zeker voor het Sticht, het gebied dat onder de bisschop van Utrecht viel. In tegenstelling tot erfopvolging werd
elke nieuwe bisschop gekozen en vaak kwam hij van buiten. Ze gunden benoemingen en andere voordelen eerder aan familie of vrienden dan aan lokale partijen.

Oorlogen
De bisschop werd echter steeds afhankelijker van die lokale standen, zeker als hij veel geld nodig had. Dat gold in het bijzonder voor Arnoud van Horne, bisschop van 1371 tot 1378. Hij stortte zich in meerdere oorlogen, die tot een financiële catastrofe leidden. Dat was aanleiding voor de standen om alle rechten en plichten in 1375 vast te leggen in de Stichtse Landbrief. Voortaan moest de bisschop – en al zijn opvolgers – elke beslissing over oorlogen, belastingen en benoemingen aan hen voorleggen. Vanaf dat moment vormden de standen van het Nedersticht (qua grondgebied vergelijkbaar met de huidige provincie Utrecht) een officiële raad, tot aan de Provinciale Staten van vandaag.

Loenersloot
Een van de ondertekenaars namens de ridderschap was Splinter van Loenersloot. Al snel na de ondertekening viel hij in ongenade bij de bisschop, omdat hij zich als een roofridder gedroeg. Hij had het met name voorzien op rijke burgers van Gouda, Oudewater en Utrecht, die hij gijzelde of beroofde. De bisschop wilde hier in 1378 een einde aan maken en na drie weken belegering nam hij Kasteel Loenersloot in. Later werd Splinter overigens onder voorwaarden in zijn leenrechten hersteld.

Wil je meer weten over Splinter en zijn rol in de Stichtse Landbrief? Bezoek dan vanaf mei een rondleiding in Kasteel Loenersloot. Bekijk de mogelijkheden.